Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet. – gulden leefregel
Ik ben …
Ik reageer meestal met vertraging. Ik weet ook niet wat ik erover wil zeggen. De terreur-aanslagen in Parijs zijn te groot om in een paar woorden te vatten. Ik heb veel extra journaal uitzendingen, actualiteitenprogramma’s en duidingen van terrorisme-experts en politici gezien. Ik zag een Rotterdamse burgemeester met ingehouden woede omdat zijn geloof is gekaapt door verdwaalde jongeren. Ik zag elke journalist, cartoonist en cabaretier de vrijheid van meningsuiting verdedigen. Elke mening, ook die waar we het niet mee eens zijn. En er is moed voor nodig om die mening te uiten. Want tegenwoordig beledig je al snel mensen. Mensen die het niet eens zijn met een mening van een voetbal columnist dreigen soms ook al met de dood. En dwaze acties zijn niet voorbehouden aan jihadisten. Met religie heeft het niet veel te maken.
Ik heb er geen oplossing voor en ik ben ook Charlie niet. Ik houd er niet van om mensen te provoceren. Maar ik wil wel een dialoog aangaan. Want het helpt niet als iedereen op zijn eigen eiland met zijn eigen mening zichzelf gelijk zit geven. Dus ik vroeg aan een tiener van Turkse afkomst, die moslim is, hoe hij naar de gebeurtenissen in Parijs kijkt. En hij vond het ook verdwaasde jongens, maar toch “ze hebben wel woede uitgelokt”. “En, vroeg ik toen, is woede een reden om te doden?” Hij antwoordde heel politiek “Iedereen uit zijn woede op een andere manier.” Dat vond ik al heel wijs voor een jongeman van 17.
Als geweld het antwoord is
Geweld lijkt het antwoord om iets te verdedigen, een ideologie, een geloof of een levensstijl. Er zijn heel veel oorlogen gevoerd uit naam van een geloof, maar volgens godsdienstonderzoeker Karen Armstrong was de oorzaak vaak politiek of economisch en wordt een religie daarin meegezogen of voor misbruikt. Geloven betekent volgens Karen Amstrong je aan iets verbinden, iets doen, niet oordelen en niet alleen je eigen gelijk bevestigd zien.
In haar Ted talk uit 2008 doet zij een oproep voor het toepassen van de gulden regel in elke religie, nl mededogen. Mededogen is de boodschap, de rest in de bijbel of koran is commentaar, zegt ze ongeveer. Mededogen, begrip hebben voor een ander, de ander niets slechts wensen en zien dat hij of zij niet zoveel van jou verschilt. Dat is wat elke religie in de kern zegt. Een ander niet alleen tolereren, maar waarderen. Voor wie hij is en dat er verschillen mogen zijn. Haar oproep voor meer mededogen is al uit 2008, maar ik denk dat het nu nog actueler geworden is. Wat als we daar vandaag mee beginnen. Mededogen hebben met een ander, de vluchteling, de immigrant, de vreemde met een andere taal en gebruiken dan jij. Zou dat kunnen?
Karen Amstrong heeft er ook een boek over geschreven, “In naam van God”. Dat kun je uiteraard in de boekhandel vinden. Ik heb het nog niet gelezen, maar las er alvast over op het blog vangodenenmensen.
Met wie zou jij meer mededogen kunnen hebben?
“Iedereen uit zijn woede op een andere manier.”
Is het nou zo moeilijk om deze terreurdaad te veroordelen? Dat is dan veelzeggend. Hij maakt zich zelf verdacht met dit antwoord. Dit is geen wijsheid, dit is het ontwijken van de vraag. Iemand die serieus meent dat je met het tekenen van spotprenten geweld uitlokt, hoort niet thuis in Nederland.
Dat is wel een snelle conclusie. Goed, het is jouw mening. Ik heb wel ruimte voor nuance.
Dank je voor je reactie. Jij hebt wel ruimte voor nuance, volgens mij zeg je dat ik geen ruimte voor nuance heb. Dat is ook een snelle conclusie. Ik was bang dat je mijn reactie zou verwijderen omdat die niet over spiritualiteit, zelfhulp of eigen wijsheid lijkt te gaan. Maar er is wel een verband.
In je persoonlijke ontwikkeling kiest ieder zijn eigen weg. Mensen verschillen in bijna alles en je moet ontdekken hoe je zelf in elkaar zit en wat bij jou past. Loop niet mee met de massa, maar kies zelf. Zelfs het “zelf kiezen” kun je op meerdere manieren opvatten, ik vat het nu anders op dan toen ik twintig jaar jonger was. Toch zijn er ook veel dingen hetzelfde. Waarheden die iedereen die er voor open staat vroeg of laat ontdekt. Naar mijn mening is één van die dingen de ontdekking dat belediging tussen je eigen oren zit. Als ik drie mensen een stomme trut noem, zullen ze alledrie waarschijnlijk verschillend reageren. De een zal er om lachen, de ander zal zich diep beledigd voelen. Dat doe je helemaal zelf. Men zegt wel dat een belediging erger is naarmate hij dichter bij de waarheid zit. Er zijn ook uitspraken waardoor ik me beledigd zou voelen, maar dat zit dus in mij. Dat is een belangrijk inzicht.
In Nederland mag je niet beledigen, maar godslastering is niet meer verboden. Bij godsdienst is het nog duidelijker. Als ik de profeet belachelijk zou maken, dan richt ik mij niet eens tot mensen. (De profeet leeft niet meer.) Mensen die zich beledigd voelen, die kiezen ervoor om zich dat aan te trekken. En of je nu vind of ze daar gelijk in hebben of niet, in beide gevallen is het belangrijk in te zien dat ze een keuze hebben. Je bent zelf verantwoordelijk voor je woede. Een jongeman die dat niet inziet, zou ik op weg willen helpen door dat uit te leggen. Zijn twijfel, die tot uiting komt in de zin “ze hebben wel woede uitgelokt”, vind waarschijnlijk zijn grond in onjuiste ideeën. Als oudere weet je meer dan als jongere en heb je de mogelijkheid om iemand die op het verkeerde spoor zit daarop attent te maken. Dus ondanks mijn credo “je moet zelf kiezen” zeg ik toch: vertel jongeren hoe “het” werkt, hoe de wereld kan werken en hoe hij niet kan werken, welke ideeën een doodlopende weg zijn.
De weigering om je tegen terreur uit te spreken, met argumenten als “ik heb er niets mee te maken”, is naar mijn inzicht ook een doodlopende weg. Daar moet je jongeren op wijzen, mijn woorden waren: “Iemand die serieus meent dat je met het tekenen van spotprenten geweld uitlokt, hoort niet thuis in Nederland.” Afhankelijk van de situatie kunnen andere woorden effectiever (tactvoller) zijn. Ik begrijp ergens die weerstand wel. Er wordt gezegd dat er met twee maten gemeten wordt. Maar dat is niet helemaal waar. We verwachten van iedereen dat hij zich uitspreekt tegen terreur. Als je het mij vraagt zeg ik onomwonden: woede mag nooit een reden zijn om te doden. Als je dit een moslim vraagt, dan zeggen sommigen dat ze er niets mee te maken hebben. Zet je over die weerstand heen en spreek je uit. Emancipeer jezelf door je uit te spreken. Je hebt er zelf voordeel van.