(Kennis is een eerlijke mening – Plato)
Hoe objectief is wetenschappelijk?
De afgelopen week waren er een paar berichten in het nieuws, die me deden twijfelen over hoe goed een wetenschappelijk onderzoek wordt uitgevoerd en hoe sterk de accenten worden gelegd op informatie die we graag willen weten. Het eerste bericht ging over psychologisch onderzoek. Veel onderzoek blijkt bij een herhaling niet hetzelfde resultaat op te leveren. Er wordt aan gewerkt om het onderzoek zo betrouwbaar mogelijk te maken. Dat verdient natuurlijk alle lof, maar inmiddels is het verhaal soms wel met veel tamtam naar buiten gebracht. En worden er behandelingen of medicatie op gebaseerd. Bij alternatieve behandelingen wordt de behandeling meteen met de grond gelijk gemaakt. Dus er wordt wel met twee maten gemeten.
Een voorbeeld
Ik las een artikel over eiwitten; ze zijn nog gezonder dan gedacht. Er worden in het artikel uitspraken gedaan, die op zijn minst twijfelachtig zijn. Zo zou het innemen van dierlijke eiwitten in het lichaam een effect hebben vergelijkbaar met stoppen met roken. Plantaardige eiwitten geven ook wel gunstige effecten. Nu heb ik niet alle data en kan ik het niet zelf beoordelen. Ik moet aannemen dat de onderzoekers in deze publicatie naar eer en geweten handelen.
Maar ik weet van een onderzoek waar het tegenovergestelde uitkwam. In dat onderzoek werden drie groepen onderscheiden. De eerste groep at een “normaal” dieet met dierlijke eiwitten. De tweede groep at geen dierlijke eiwitten, alleen was een portie yoghurt toegestaan. De derde groep at helemaal geen dierlijke eiwitten.
Al deze deelnemers werden getest op hart- en vaatziekten. Bij de eerste groep kwamen de meeste hartkwalen en -aanvallen voor. Bij de tweede groep was dit al veel minder. Bij de derde groep was het resultaat nog opmerkelijker. De al bestaande gevaren voor het hart, zoals dichtgeslibde vaten, werden zelfs teniet gedaan. Ik vond nu niet dat onderzoek, maar wel een vergelijkbare bevinding.
Wie hebben belang bij de uitkomst?
Als consument/patiënt kun je meestal niet beoordelen wie er gelijk heeft. Maar je kunt er een paar vragen over stellen. Bijvoorbeeld: Door wie wordt het onderzoek gesponsord? Is het een kwestie van “wij van wc-eend bevelen wc-eend aan”?
De industrie heeft er belang bij dat wij vlees en zuivel blijven consumeren. De varkensboeren gaan in Frankrijk al op de barricaden. En dan ineens is er zo’n wetenschappelijke aanbeveling. Ben ik te cynisch als ik deze timing verdacht vind?
Bovendien is er een tweede industrie die heel veel verdient aan cholesterol verlagende medicatie. Is het publiceren van wetenschappelijke onderzoeken ook onderhevig aan wat op dat moment in de mode is of de industrie goed uitkomt?
Hoi Tineke, ik ben het met je eens. Verder vind ik dat de media wel eens wat beter hun best zouden kunnen doen. We hebben journalisten om ons de waarheid te presenteren. Maar al te vaak echoën journalisten na wat anderen hun aanreiken. Dat kunnen wetenschappers zijn, maar ook politici die maar wat roepen. We zouden er van op aan moeten kunnen dat wat er in de krant staat, waar is. De krant zou een duiding moeten geven van de kwaliteit van het wetenschappelijk onderzoek, over de geloofwaardigheid en over de sterkte van de gepresenteerde effecten. In de praktijk van de journalistiek worden flutonderzoekjes met hetzelfde tamtam gepresenteerd als degelijk onderzoek. Staat het onderzoek op zichzelf, wordt het bevestigd door eerdere onderzoeken of daar juist door tegengesproken? Allemaal belangrijke vragen, die niet beantwoord worden en meestal zelfs niet eens gesteld worden! En over de sterkte van beweringen: veel uitspraken (bijv. dierlijke eiwitten gezonder) hebben weinig waarde als er niet bijverteld wordt in welke mate. Cijfers, percentages.
Tot slot wordt er veel gerommeld met cijfers om klinkende krantekoppen te kunnen maken. ‘Stijging van 50%’ klinkt toch heel wat ronkender dan ‘Stijging van 0,2 promille naar 0,3 promille’.
Ja, dat zou fijn zijn wat kritischer kijken voordat het bericht wordt overgenomen. Volgens mij vraagt het dat van ons, om kritisch te blijven en niet zo maar te geloven wat we lezen.